කල්මිකිය (Kalmykia) යනු රුසියාවේ දකුණු පළාතක පිහිටි ප්‍රාන්තයකි. එය කල්මයික් ජනතාවගේ රට වන අතර, ඔවුන් බුදු දහම අනුගමනය කරන යුරෝපයේ එකම බෞද්ධ ජනතාවයි. කල්මිකියාවේ බෞද්ධ ආගමික සංස්කෘතිය විශාල වශයෙන් තිබෙන අතර, එහි විශාල බෞද්ධ විහාරස්ථාන සහ ස්තූපයන් පිහිටා ඇත.
කල්මයික් ජනතාව මූලික වශයෙන් මොංගෝලියානු වංශාවලියට අයත් වන අතර, ඔවුන්ගේ බෞද්ධ ආගමික විශ්වාස සහ චරියා මොංගෝලියානු බෞද්ධත්වයෙන් බලපෑම් ලැබී ඇත. කල්මිකියාවේ බෞද්ධ ආගමික උත්සව සහ පූජා විශාල වශයෙන් පැවැත්වේ, එමඟින් බුදු දහම ඔවුන්ගේ දෛනික ජීවිතයේ අංගයක් වී ඇත.
කල්මිකියාවේ බෞද්ධ ආගමික සංස්කෘතික කටයුතු විවිධ මානෙයින් දැක්මට ලැබේ. එය මූලිකවත් තිබෙට්-මොංගෝලියානු බෞද්ධ සම්ප්‍රදායට අයත් අතර, ගෙලුග්පා (Gelugpa) මතය පිළිපදියි. මෙහි ප්‍රධාන බෞද්ධ සංස්කෘතික ක්‍රියාවලියන් නම්:
- 1. විහාර සහ බෞද්ධ ස්ථාන. Golden Abode of the Buddha Shakyamuni (බුදුරජාණන් වහන්සේගේ රන් මන්දිරය) – මෙය යුරෝපයේ විශාලතම බෞද්ධ විහාරයයි. එහි බෞද්ධ වන්දනා කටයුතු, පූජා සහ ආගමික වැඩමුළු පවතී. Traditional Buddhist Monasteries (පැරණි බෞද්ධ විහාරස්ථාන) – කල්මිකියාවේ විවිධ ප්‍රදේශවල පැරණි විහාර පිහිටා ඇත, එහිදී භික්ෂූන් විසින් විනයානුකුලව ජීවත් වේ.
- 2. බෞද්ධ උත්සව සහ පුණ්‍යකර්ම සාගා දාවා (Saga Dawa) – බුදුරජාණන් වහන්සේගේ උපන්, බෝධිප්‍රාප්ත සහ මහ පරිනිර්වාණ දින සැමරුම්. සර්නසා (Tsagaan Sar) – මොංගෝලියානු නව වසරේ උත්සවය, බෞද්ධ ආගමික පුජාවලින් හා පුණ්‍යකර්ම වලින් පිරුණු සැමරුමකි. කල්මයික් තිපෙට් බෞද්ධ උත්සව – විශේෂයෙන් මණ්ඩලා චිත්‍ර අඳිමින්, මන්ත්‍ර ගායනා සහ ආලෝක පුජා ආදීන් පිරුණු උත්සවය.
- 3. තීර්ථ යාත්‍රා සහ ආගමික පුණ්‍යකර්ම විහාරවලට වන්දනා ගමන් – කල්මයික් ජනතාව විශේෂිත උත්සව සමයේදී විහාර වලට ගොස් ආගමික වැඩපිළිවෙලවලට සහභාගී වේ. මාන්ත්‍ර ගායනා සහ භාවනා වැඩමුළු – විශේෂයෙන් භික්ෂූන් විසින් නායකත්වය ගෙන සිදු කරන ආගමික ප්‍රවර්ධන.
- 4. තෙරවාද සහ මහායාන බෞද්ධ ඉගැන්වීම්. බෞද්ධ ශාස්ත්‍ර පදනම් මත අධ්‍යයන වැඩසටහන් – විශේෂයෙන් ගෙලුග්පා මතය සම්බන්ධයෙන් විශේෂ අධ්‍යයන මධ්‍යස්ථාන ඇති.
ලමා බෞද්ධ අධ්‍යාපනය – පරම්පරාවලට මනෝපකාරී බෞද්ධ විරලටාත්මකත්වය ලබාදීමේ උත්සාහයක් ලෙස පාසල් මට්ටමේ බෞද්ධ ඉගැන්වීම් සහ කාර්ය මණ්ඩල තිබේ.
කල්මිකියාව යුරෝපයේ එකම බෞද්ධ ප්‍රාන්තය වීම නිසා එහි බෞද්ධ සංස්කෘතික කටයුතු විශාල වශයෙන් මොංගෝලියානු හා තිබෙට් සම්ප්‍රදායන් සමඟ බැඳී ඇත.
ගෙලුග්පා (Gelugpa)
කල්මිකියාවේ බෞද්ධයන් අනුගමනය කරන ගෙලුග්පා (Gelugpa) මතය තිබෙට් බෞද්ධ ආගම යටතේ ඇති මහායාන බෞද්ධ සම්ප්‍රදායකි. මෙය ලාමාවාදී බෞද්ධ ව්‍යාපාරයකි (Lamaism) සහ "පහළ පංචාචාර" (Yellow Hat Sect) ලෙසද හැඳින්වේ.
ගෙලුග්පා මතයේ ප්‍රධාන ලක්ෂණ
විනය නීති වල උපරිම අවධානය
ගෙලුග්පා මතය විනයානුකුල භික්ෂූන් සහ කඩවසම් ආගමික ජීවිතයක් පිළිබඳව උදෙසා වැඩි අවධානය යොමු කරයි. සියලුම විහාර ආරක්ෂා සහ ව්‍යවස්ථානුකුලව පවත්වා ගැනීම වැදගත් වේ.
ගෙලුග්පා මතය විනයානුකුල භික්ෂූන් සහ කඩවසම් ආගමික ජීවිතයක් පිළිබඳව උදෙසා වැඩි අවධානය යොමු කරයි. සියලුම විහාර ආරක්ෂා සහ ව්‍යවස්ථානුකුලව පවත්වා ගැනීම වැදගත් වේ.
බුද්ධාචාරිය හා බෝධිසත්ත්ව මාර්ගය
බෝධිසත්ත්ව මාර්ගය අනුගමනය කරමින්, අනික් අය සඳහා කරුණා සහ මෛත්‍රිය වඩාත් ප්‍රමුඛ වේ. ජ්නානයෝගය (Prajna) සහ දයා (Karuna) වඩාත් වැදගත් ය.
බෝධිසත්ත්ව මාර්ගය අනුගමනය කරමින්, අනික් අය සඳහා කරුණා සහ මෛත්‍රිය වඩාත් ප්‍රමුඛ වේ. ජ්නානයෝගය (Prajna) සහ දයා (Karuna) වඩාත් වැදගත් ය.
ලාමාවාදය සහ ආගමික නායකත්වය
ගෙලුග්පා මතය ලාමාවන්ගේ මඟපෙන්වීම යටතේ ක්‍රියාත්මක වේ.
දළයිලාමා (Dalai Lama) සහ පාන්චෙන් ලාමා (Panchen Lama) යන නායකයන් වැදගත් ය.
ගෙලුග්පා මතය ලාමාවන්ගේ මඟපෙන්වීම යටතේ ක්‍රියාත්මක වේ.
දළයිලාමා (Dalai Lama) සහ පාන්චෙන් ලාමා (Panchen Lama) යන නායකයන් වැදගත් ය.
බෞද්ධ විද්‍යාව සහ තර්කය
ගෙලුග්පා මතය අනුගමනය කරන භික්ෂූන් තර්ක ශාස්ත්‍රය, සූත්‍ර පරීක්ෂණ සහ භාවනා මාර්ග පිළිබඳව වැඩි අවධානය යොමු කරයි. නාලන්දා විද්‍යාපීඨයේ ඉගැන්වීම් පිළිගනී.
ගෙලුග්පා මතය අනුගමනය කරන භික්ෂූන් තර්ක ශාස්ත්‍රය, සූත්‍ර පරීක්ෂණ සහ භාවනා මාර්ග පිළිබඳව වැඩි අවධානය යොමු කරයි. නාලන්දා විද්‍යාපීඨයේ ඉගැන්වීම් පිළිගනී.
ගෙලුග්පා මතය සහ කල්මිකියාවේ බෞද්ධයා
කල්මිකියාවේ බෞද්ධයන් ගෙලුග්පා මතය නිරන්තරයෙන් අනුගමනය කරන අතර, ලාමාලා පදවිය, විහාර ව්‍යවස්ථා, ධර්ම විනාය නීති, භාවනා හා පුණ්‍යකර්ම සම්බන්ධයෙන් දැඩි නියමයන් පවත්වාගෙන යයි.
කල්මිකියාවේ බෞද්ධයන් ගෙලුග්පා මතය නිරන්තරයෙන් අනුගමනය කරන අතර, ලාමාලා පදවිය, විහාර ව්‍යවස්ථා, ධර්ම විනාය නීති, භාවනා හා පුණ්‍යකර්ම සම්බන්ධයෙන් දැඩි නියමයන් පවත්වාගෙන යයි.
මෙරටේ බෞද්ධයන් අනුගමනය කරන ගෙලුග්පා (Gelugpa) මතය තුළ භාවනා ක්‍රම (Meditation Techniques) මූලික වශයෙන් තිබෙට් බෞද්ධ තෙරවාද සහ මහායාන භාවනා ක්‍රම වලට අයත් වේ. මෙහි ප්‍රධාන භාවනා ක්‍රම කිහිපයක් පහත සඳහන් වේ:
1. ෂමථා (Śamatha) – මනස නිවන්සට ගෙන යාම (Calm Abiding Meditation)
ආශ්‍රිත: නාලන්දා සම්ප්‍රදාය, ඉන්දියානු මහායාන බෞද්ධතා
✔ ප්‍රායෝගික ක්‍රම:
මනස නියත කාරණාවක (විශේෂයෙන් ශ්වාසය හෝ බුදුරුව) යෙදීම.
සිත සැහැල්ලුවට, ස්ථාවරතාවයට, සහ මනෝසන්සුන් බවට පත් කිරීම.
ආත්මවිශ්වාසය සහ සන්සුන් චින්තනය වර්ධනය කිරීම.
✔ ගුණ:
සිත නිවන්ස සහ සංයමයට පත් කරයි.
දීර්ඝ කාලීන භාවනා සඳහා මූලික පදනම සපයයි.
2. විපස්සනා (Vipassana) – දර්ශන භාවනා (Insight Meditation)
අදාල: බුදු දහමේ ත්‍රිලක්ෂණය (අනිච්චා, දුක්ඛ, අනත්ත)
✔ ප්‍රායෝගික ක්‍රම:
සිතෙහි යටින් ඇති චේතනාවන් (subtle thoughts) නිරීක්ෂණය කිරීම.
"සැබෑ ස්වභාවය" (True Nature) දැකීම සඳහා අනිච්චා, දුක්ඛ, අනත්ත යන මූලික සත්‍යයන් මත සිත යෙදීම.
සිතේ සෙරෙන භාවය, උත්සන්න සිතිවිලි හඳුනා ගැනීම.
✔ ගුණ:
ආත්මය හා ලෝකය පිළිබඳව මතුපිටින් නොව, ගැඹුරින් අවබෝධයක් ලබාදෙයි.
සන්සුන් බව පවත්වාගන්නා අතර, පරමාර්ථ දර්ශනය (Ultimate Reality) උදෙසා මඟ පෙන්වයි.
3. මනෝප්‍රකාශන භාවනා (Visualization Meditation)
තිබෙට් බෞද්ධ ආගමික භාවිතය – දෙවියන්ගේ සහ බෝධිසත්ත්වයන්ගේ ආලෝකය මත යෙදීම
✔ ප්‍රායෝගික ක්‍රම:
මෛත්‍රිය භාවනා (Loving Kindness Meditation) – සියලු සත්ත්වයන්ට කරුණාව දක්වමින් "ඔවුන් සියල්ලටම සන්සුන් බව පැමිණේවා" යන සිතිවිලි වර්ධනය කිරීම.
බුද්ධයාගේ චිත්‍ර හෝ ප්‍රභාමණ්ඩලය (Mandala Meditation) – බුද්ධානුස්මරණය තුළින් ආලෝකය, පවතින ආත්මය, සන්සුන් චිත්තය ආදී මත යෙදීම.
මන්ත්‍ර භාවනා – "ඔම් මණි පද්මේ හුම්" වැනි මන්ත්‍ර පටන් ගනිමින්, බුදු ගුණ මත සිත යෙදීම.
✔ ගුණ:
සිතේ නරක සිතිවිලි අවම කරයි.
ආලෝකය සහ ආශිර්වාදය මත යෙදීමෙන් මනෝසන්සුන් බව ලබාදෙයි.
4. මන්ත්‍ර සහ නාද භාවනා (Mantra & Sound Meditation)
ලාමාවාදී බෞද්ධයන් අතර අතිශය ජනප්‍රිය ක්‍රමයකි
✔ ප්‍රායෝගික ක්‍රම:
"ඔම් මණි පද්මේ හුම්" (Om Mani Padme Hum) වැනි බෝධිසත්ත්ව මන්ත්‍ර ගායනා කිරීම.
වජ්‍රයාන බෞද්ධ නාද (Tibetan Singing Bowls, Bells, Chants) භාවිතයෙන් සිතේ තනිය සහ සන්සුන් තත්වය වර්ධනය කිරීම.
නාද විචාරණය සහ සිතිවිලි පාලනය කිරීම.
✔ ගුණ:
සිතේ කෙඳිරි ගානාවන් හා අධිභෞතික අත්දැකීම් ගෙන එයි.
නරක සිතිවිලි අවම කරයි.
5. මෛත්‍රිය සහ කරුණා භාවනා (Loving-Kindness & Compassion Meditation)
සියලු සත්ත්වයන්ට මෛත්‍රිය සහ කරුණාව වර්ධනය කිරීම
✔ ප්‍රායෝගික ක්‍රම:
"සියලු සත්ත්වයන්ට සන්සුන් බව ලැබේවා" යන චින්තනය මත යෙදීම.
දෛනික ජීවිතයේදී කරුණාව වැඩි කිරීම – සෙරෙන සිත් ඇති වීම, හිතවත් බව වර්ධනය කිරීම.
✔ ගුණ:
අන් අය සමඟ සන්සුන් සහ සංසන්දනය වැඩි කරයි.
සිතේ කෝපය සහ තරහ අවම කරයි.
කල්මිකියාවේ සහ ශ්‍රී ලංකාවේ බුදු දහම අතර ප්‍රධාන වෙනස්කම් බෞද්ධ සම්ප්‍රදාය, ආගමික චාරිත්‍ර, භාවනා ක්‍රම සහ සංස්කෘතික බලපෑම් යටතේ දැක්විය හැකිය.
1. බෞද්ධ සම්ප්‍රදාය (Buddhist Tradition)
කල්මිකියාවේ බුදු දහම 👉 මහායාන – ගෙලුග්පා (Gelugpa) සම්ප්‍රදාය යටතේ පවතී.
ගෙලුග්පා මතය ලාමාවාදය (Lamaism) ලෙසද හඳුන්වනු ලබන අතර, තිබෙට් බෞද්ධ සම්ප්‍රදාය සමඟ සබඳතාවක් ඇත.
දළයිලාමා (Dalai Lama) වැනි ආගමික නායකයන්ට විශේෂ ස්ථානයක් ඇත.
ශ්‍රී ලංකාවේ බුදු දහම 👉 තේරවාද සම්ප්‍රදාය යටතේ පවතී.
ශ්‍රී ලංකාවේ බෞද්ධයෝ විශේෂයෙන් පාලි සූත්‍රධර්මය සහ විනයානුකුල භික්ෂු ජීවිතය උදෙසා වැඩි අවධානය යොමු කරති.
මහා සංඝරත්නය (Theravada Sangha) ප්‍රධාන බලවේගයක් වේ.
2. ආගමික නායකත්වය (Religious Leadership)
කල්මිකියාවේ 👉 ලාමාන් (Lamas) නායකත්වය දරයි.
භික්ෂූන්ට අමතරව ලාමාලා (දළයිලාමා, පාන්චෙන්ලාමා වැනි) නායකත්වයට හිමිවී ඇත.
බෝධිසත්ත්ව මාර්ගය උදෙසා ගුරු යෝගා (Guru Yoga) සහ මනෝසික පූජා වඩාත් ජනප්‍රියයි.
ශ්‍රී ලංකාවේ 👉 විනයානුකුල භික්ෂූන්ගේ නායකත්වය පවතී.
අස්ගිරිය හා මල්වතු මහා නිකාය, අමරපුර-රාමඤ්ඤ නිකාය වැනි තේරවාද සන්ඝ නායකයන්ට විශේෂ තැනක් ඇත.
3. භාවනා ක්‍රම (Meditation Practices)
කල්මිකියාවේ 👉 මන්ත්‍ර සහ දෘශ්‍ය භාවනා (Mantra & Visualization Meditation)
මන්ත්‍ර ගායනා, මාන්ත්‍රික පූජා, මනෝසික පූජා, තන්ත්‍රයෝගා (Tantric Yoga) වැනි ක්‍රම භාවිතා කරයි.
තන්ත්‍රික භාවනා (Tantric Meditation), ධ්‍යානය, සමාධි ව්‍යායාම, ඩ්සොග්චෙන් (Dzogchen) වැනි ගැඹුරු භාවනා ක්‍රම අනුගමනය කරයි.
ශ්‍රී ලංකාවේ 👉 සමාථි සහ විපාසනා භාවනා (Samatha & Vipassana Meditation)
සමාථි භාවනා – මනෝසන්සුන් බව වර්ධනය කිරීම.
විපාසනා භාවනා – අනත්මය (No-Self) සහ ශූන්‍යතා දැනීම.
භාවනා මඟින් නිවන් ලැබීම ප්‍රධාන අරමුණයි.
4. පූජා හා ආගමික චාරිත්‍ර (Rituals & Worship)
කල්මිකියාවේ 👉 විශාල පූජා මධ්‍යස්ථාන සහ ආලෝක පුජා
විශාල බෞද්ධ විහාරස්ථාන (Golden Abode of the Buddha Shakyamuni වැනි) දක්නට ලැබේ.
තරගත් ආලෝක පුජා, මන්ත්‍ර මණ්ඩල හා බෝධිසත්ත්ව පූජා ජනප්‍රියයි.
ශ්‍රී ලංකාවේ 👉 පුංචි විහාර මධ්‍යස්ථාන සහ බෝධි වන්දනා
බෝධි පූජා, ධාතු වන්දනා, සීල සමාදන් වීම වැනි පුජා වැඩිවේ.
මල පූජා, දාන, සන්සුන් පින්කම් වඩාත් ජනප්‍රියයි.
5. බුදුරජාණන් වහන්සේ පිළිබඳ මතය (View on the Buddha)
කල්මිකියාවේ 👉 බුදුරජාණන් වහන්සේට අමතරව බෝධිසත්ත්වයන්, ලෝකෝත්තර බලයන් හා පුණ්‍යකාමී දෙවියන් පිළිගැනීම.
Avalokiteshvara (Chenrezig) වැනි බෝධිසත්ත්වයන්ට විශේෂ වැදගත්කමක් දේ.
බුදුරජාණන් වහන්සේ සර්වබලධාරී, පරාමිතා සම්පූර්ණය කළ ආත්මානම් භාවිතා කළ ජීවමාන මග පෙන්වනයක් ලෙස සැලකේ.
ශ්‍රී ලංකාවේ 👉 බුදුරජාණන් වහන්සේට විශේෂ වැදගත්කම, බෝධිසත්ත්වයන්ට දායකත්වය නමුත් ප්‍රමුඛත්වය නැත.
"අපිත් බුද්ධෝ භවිතුම්" (අපිත් බුදු වේවා) යන මතය හා නිවන් මාර්ගය මූලිකයි.
දෙවියන්, මන්ත්‍ර සහ තන්ත්‍ර අඩුම වශයෙන් භාවිතා කරයි.
6. භික්ෂුන්ගේ ජීවිතය (Monastic Life)
කල්මිකියාවේ 👉 ලාමාන් විවාහ විය හැකි අතර, සාමාන්‍ය ජීවිතය හා සම්බන්ධවිය හැක.
භික්ෂූන්ට සමාජ කටයුතු වලට මධ්‍යස්ථන් විය හැකි අතර, ලාමාන් ගුරු භූමිකාවක්ද ගනී.
ආචාර්ය මාර්ගය (Master-Disciple Path) වඩාත් වැදගත් වේ.
ශ්‍රී ලංකාවේ 👉 විනයානුකුල භික්ෂුන් සමාජය වෙනස්ම ජීවිතයක් ගනී.
අවිවාහය, තපසික ජීවිතය, විනය අනුගමනය කිරීම විශේෂ වේ.
ගුරු-ශිෂ්‍ය සම්බන්ධතාවය පැවතියත්, බොහෝ විට විහාර ජීවිතය මධ්‍යස්ථ විය යුතුයි.
